WYROK SN W SPRAWIE BIEGU PRZEDAWNIENIA ROSZCZEŃ Z DELIKTU
Szanowni Państwo,
w dniu 15 czerwca 2022 r. w sprawie o sygn. akt II CSKP 505/22 Sąd Najwyższy wydał wyrok w sprawie z powództwa przedsiębiorcy (spółki akcyjnej) przeciwko Skarbowi Państwa, w którym dokonał wykładni art. 442 § 1 zd. 1 k.c. oraz art. 442(1) § 1 zd. 1 k.c. dotyczących biegu terminu przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej deliktem w brzmieniu przed 27 czerwca 2017 r.
Sprawa dotyczyła odszkodowania od Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przedsiębiorcy błędną implementacją prawa Unii Europejskiej. Sąd I instancji oddalił powództwo w całości wskazując, że nie istniały materialnoprawne podstawy przypisania pozwanym odpowiedzialności za szkodę poniesioną przez powoda. W wyniku wniesienia przez powoda apelacji Sąd II instancji nie dokonując merytorycznej oceny powództwa ocenił, że ewentualne roszczenie odszkodowawcze powoda jest przedawnione.
Kluczowym dla ceny początkowego biegu przedawnienia roszczeń powoda było w niniejszej sprawie ustalenie, kiedy powód dowiedział się o podstawach odpowiedzialności Skarbu Państwa za delikt legislacyjny.
Terminy przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym są uregulowane autonomicznie względem ogólnych reguł przedawnienia roszczeń. Początek biegu takiego terminu nie jest wyznaczany zgodnie z art. 120 § 1 i 2 k.c., lecz stosownie do art. 442(1) k.c. Pierwotnie art. 442(1) § 1 zd. 1 k.c. stanowił, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Obecnie na skutej nowelizacji z 2017 r. przepis ten stanowi, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się ALBO PRZY ZACHOWANIU NALEŻYTEJ STARANNOŚCI MÓGŁ SIĘ DOWIEDZIEĆ o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Obecnie zatem termin przedawnienia roszczenia wynikającego z deliktu biegnie już od momentu, w którym poszkodowany w istocie nie posiadał jeszcze odpowiedniej wiedzy, ale z obiektywnego punktu widzenia, powinien był lub mógł ją powziąć przy zachowaniu należytej staranności.
Gdyby więc zastosowanie do niniejszej sprawy miał art. 442(1) § 1 k.c. w obecnym brzemieniu to należałoby przyjąć, że bieg terminu przedawnienia roszczeń rozpoczął się już w momencie, w którym powód powinien był – biorąc pod uwagę jego właściwości: status przedsiębiorcy, formę i skalę prowadzonej działalności gospodarczej, oraz stawiane mu, jako przedsiębiorcy, wymaganie zachowania należytej staranności – dowiedzieć się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W starym stanie prawnym należało natomiast udowodnić tzw. fakt psychologiczny – moment, w którym powód rzeczywiście powziął wiedzę o szkodzie, a nie kiedy hipotetycznie mógł ją powziąć. Sąd Najwyższy wskazał, że w praktyce udowodnienie faktu psychologicznego można uprościć poprzez skorzystanie z domniemań faktycznych. Podkreślenia wymaga, że przedmiotem dowodu jest w tym przypadku konkretnie wiedza poszkodowanego, a nie jego szerzej rozumiana świadomość, czyli ogólne rozeznanie lub zdawanie sobie z czegoś sprawy.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 442(1) § 1 zd. 1 k.c. w pierwotnym brzmieniu (przed 27 czerwca 2017 r.) odnosił się tylko do konkretnej sytuacji, w których poszkodowany rzeczywiści dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Natomiast w obecnym stanie prawnym przesłanki ustalenia początku biegu terminu przedawnienia należy rozumieć szerzej, tj. w ten sposób, że obejmują one również stany faktyczne, w których poszkodowany w istocie nie posiada odpowiedniej wiedzy, ale z obiektywnego punktu widzenia, przy zachowaniu należytej staranności powinien był ją powziąć.
Marta Piwowarczyk aplikant radcowski
