SPECUSTAWA UKRAIŃSKA - NAJWAŻNIEJSZE REGULACJE

Dnia 12 marca 2022 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. z 2022 r., poz. 583). W tym dniu ustawa weszła w życie, a jej przepisy obowiązują z mocą wsteczną od dnia 24 lutego 2022 r.

Przepisy ustawy legalizują pobyt obywatela Ukrainy, który wjechał na terytorium Polski bezpośrednio z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklaruje zamiar pozostania w Polsce. Analogiczne zasady dotyczą ich rodzin, które przekraczają granice Polski uciekając przed konfliktem zbrojnym oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższa rodziną z powodu działań wojennych przybyli na terytorium Polski.

Ustawa reguluje wiele istotnych kwestii, w szczególności dotyczące pobytu w Polsce, dostępu do rynku pracy, wsparcia materialnego, świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, edukacji i opieki.

Legalny pobyt w Polsce

Wszyscy obywatele Ukrainy spełniający powyższe warunki mogą przebywać legalnie w Polsce przez 18 miesięcy, począwszy od dnia 24 lutego 2022 r. Wjazd obywatela Ukrainy musi zostać zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej. Jeżeli obywatel Ukrainy nie został zarejestrowany, ma 60 dni na zrealizowanie tego obowiązku.

PESEL i profil zaufany

Aby móc korzystać z pełni praw, uzyskać dostęp do usług i świadczeń przewidzianych w ustawie obywatele Ukrainy muszą złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL w dowolnym organie wykonawczym gminy na terytorium Rzeczypospolitej. Organ gminy może zapewnić możliwość nieodpłatnego wykonania fotografii do składanego wniosku. Podczas wypełniania wniosku obywatel Ukrainy może wyrazić zgodę na utworzenie i potwierdzenie profilu zaufanego.

Dostęp do rynku pracy

Obywatele Ukrainy, których pobyt został uznany za legalny w świetle obowiązujących przepisów mają ułatwiony dostęp do rynku pracy. Mogą ubiegać się o status osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy. Ustawa przewiduje możliwość podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

Co istotne obywatel Ukrainy, których pobyt na terytorium RP zgodnie z ustawą uznawany jest za legalny jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium RP, jeżeli podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiatowy Urząd Pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi.

Wsparcie materialne i świadczenia

Obywatelom Ukrainy, których pobyt został uznany za legalny przysługuje prawo do:
• świadczeń rodzinnych i wychowawczych oraz świadczenia dobry start,
• dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna,
• wsparcia w postaci świadczeń pieniężnych i niepieniężnych w ramach pomocy społecznej,
• pomocy w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę na cele bytowe,
• dostępu do bezpłatnej pomocy psychologicznej,
• dostępu do opieki medycznej na takich samych warunkach, jak osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce,
• wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami w ramach środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
• pomocy żywnościowej w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym,
• bezpłatnego transportu do miejsc zapewniających im kształcenie, wychowanie i opiekę,
• pomocy materialnej dla uczniów będących obywatelami Ukrainy.

Edukacja i opieka

W ustawie uregulowano również warunki, na jakich obywatele Polski i Ukrainy, którzy studiowali w Ukrainie lub byli tam nauczycielami akademickimi lub pracownikami naukowymi, będą mogli kontynuować naukę lub działalność naukową na polskich uczelniach.

Ukraińskie dzieci będą miały ułatwiony dostęp do nauki. Adekwatnie do potrzeb tworzone będą nowe klasy i grupy. Pojawią się ułatwienia w zatrudnianiu pomocników nauczycieli.

Wykonywanie zawodów medycznych przez obywateli Ukrainy
Od dnia 24 lutego 2022 roku, przez okres 18 miesięcy, niezależnie od trwania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, obywatelowi Ukrainy, który uzyskał kwalifikacje pielęgniarki lub położnej poza terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, można udzielić zgody na wykonywanie zawodu pielęgniarki albo położnej oraz przyznać warunkowe prawo wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.
Analogicznie, obywatelowi Ukrainy, który uzyskał kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty poza terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, można udzielić zgody na wykonywanie zawodu lekarza albo zgody na wykonywanie zawodu lekarza dentysty oraz przyznać warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza albo warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty.

Pobyt czasowy

Ustawa przewiduje udzielenia obywatelom Ukrainy jednorazowego 3-letniego zezwolenia na pobyt czasowy w Polsce. Wniosek o udzielenie zezwolenia obywatel Ukrainy może złożyć nie wcześniej niż po upływie 9 miesięcy od dnia wjazdu i nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. Osoba, która uzyska takie zezwolenie będzie mogła pracować w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

Warto również wspomnieć, że ustawa reguluje sytuację osób, które przyjechały do Polski wcześniej i przebywały w kraju legalnie w dniu, kiedy wojska rosyjskie zaatakowały Ukrainę. Polskie wizy wydane obywatelom Ukrainy, których ważność upływa po dniu 24 lutego 2022 r., z mocy prawa zostają przedłużone do dnia 31 grudnia 2022 r. Podobna sytuacja dotyczy osób, które przebywały w Polsce przed dniem 24 lutego 2022 r. na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, również pozwolenia te ulegają przedłużeniu do dnia 31 grudnia 2022 r.

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa wprowadza ułatwienia gwarantujące szybką ścieżkę do uzyskania legalnego prawa pobytu, pracy, świadczeń pomocowych, edukacji i opieki medycznej. Dlatego watro zapoznać się z jej treścią szczegółowo gdyż reguluje podstawowe zasady funkcjonowania w życiu codziennym obywateli Ukrainy w Polsce.

Jessica Kędzierska – asystent radcy prawnego